Układ recyrkulacji spalin to odpowiedź na rosnące wymogi norm czystości spalin. Nowoczesne zawory EGR działają niemal niezauważalnie i nie wpływają na odczucia z jazdy – do pierwszej usterki. Jak działa EGR, jak go wyczyścić i jakie są przyczyny awarii? Zobacz, jak wygląda czyszczenie EGR.
Co to jest EGR? Zadaniem zaworu EGR (ang. Exhaust Gas Recirculation) jest zmniejszenie produkcji szkodliwych tlenków azotu (NOx). Powstają one podczas spalania paliwa zarówno w silniku benzynowym, jak i wysokoprężnym. Układ recyrkulacji spalin obniża temperaturę spalania mieszanki (zmniejszając dopływ tlenu), pomaga spalić pozostałe w spalinach węglowodory i przyspiesza odparowanie paliwa.
Pierwszy zawór EGR trafił na początku lat 80. na rynek amerykański, ale system bardzo szybko rozpowszechniony został na całym świecie. Początkowo zawory EGR sterowane były podciśnieniowo, za pomocą membrany i wężyków. Współczesnymi EGR-ami zawiaduje elektronika, dobierająca kąt otwarcia do parametrów silnika.
Wiesz już, co to jest EGR. Jak dokładnie działa? Skierowanie części spalin z układu wydechowego do komory spalania pomaga w realny sposób obniżyć produkcję tlenków azotu. To niewielkie „zduszenie” silnika w normalnych warunkach jest wręcz niezauważalne, jednak w pewnych sytuacjach mogłoby zanadto osłabić silnik. Stąd też nie można wstawić zwykłej rurki doprowadzającej spaliny i konieczne jest zastosowanie zaworu.
Dzięki zaworowi EGR spaliny nie są dostarczane w momencie największego obciążenia silnika, np. podczas wyprzedzania, gwałtownego przyspieszenia lub jazdy po torze sportowym. Zamknięcie zaworu sprawia, że do silnika dociera wyłącznie „czysta” mieszanka paliwowo-powietrzna, bez udziału spalin.
Układ recyrkulacji spalin zamyka się także na biegu jałowym. Dodatek spalin mógłby spowodować nierówną pracę nieobciążonego silnika i doprowadzić do jego gaśnięcia.
Jak duża dawka spalin mieszana jest z czystym powietrzem? W przypadku silników benzynowych maksymalne otwarcie zaworu EGR dostarcza do 25% objętości spalin o temperaturze 650 stopni Celsjusza. Do silników wysokoprężnych może być podawane nawet 50% spalin. Wynika to w dużej mierze z wysokiego zanieczyszczenia spalin emitowanych przez jednostki Diesla.
Wbrew powszechnym opiniom zawór EGR nie dopala resztek paliwa ani tlenków azotu. W sprawnym silniku cała mieszanka spalana jest w komorze spalania, a ewentualne drobinki dostające się do kolektora wydechowego i tak nie dotarłyby z powrotem do cylindra. Doprowadziłyby natomiast do niebezpiecznego zanieczyszczenia kolektora dolotowego.
Problemy z zaworem EGR występują najczęściej w momencie zacięcia zaworu. Nagromadzenie nagaru sprawia, że zawór pozostaje cały czas w pozycji otwartej lub nie domyka się do końca. Najczęstsze objawy uszkodzonego EGR to m.in.:
Zabrudzenie zaworu EGR jest widoczne na pierwszy rzut oka. Po wystąpieniu objawów uszkodoznego EGR warto więc sprawdzić, czy na powierzchni zaworu nie znajduje się nagar. Jeśli tak, najlepiej od razu go usunąć.
Warto też sprawdzić rejestr błędów komputera – niedziałający EGR zazwyczaj generuje błąd. Za pomocą komputera można wykonać szerszą diagnostykę, mierzącą m.in.: położenie przepustnicy EGR, stopień otwarcia zaworu EGR czy masę zasysanego powietrza. Warto też spróbować zdalnie otworzyć lub zamknąć zawór EGR, nasłuchując zmian pracy silnika.
Dokładne czyszczenie zaworu EGR wymaga zdjęcia elementu z układu wydechowego. Trudność tego zadania wynika przede wszystkim z umiejscowienia zaworu – nie w każdym aucie dostęp jest wygodny. Samo czyszczenie polega na delikatnym zdrapaniu grubej warstwy zapieczonego nagaru, a następnie rozpuszczeniu pozostałości.
Czym i jak wyczyścić EGR? Można do tego użyć rozcieńczalnika nitro, benzyny ekstrakcyjnej lub uniwersalnego rozpuszczalnika. Dostępne są również dedykowane preparaty do czyszczenia EGR, cechujące się dużą skutecznością działania.
Aby ułatwić sobie czyszczenie zaworu EGR, warto pozostawić go zanurzonego w płynie czyszczącym. Uwaga! Zanurz jedynie sam zawór, bez elektroniki czy gumowej membrany. Szczeliny i zakamarki oczyścisz za pomocą zwykłego pędzla malarskiego.
Na rynku dostępne są też preparaty, które umożliwiają czyszczenie zaworu EGR bez jego zdejmowania. Warto spróbować tego sposobu w samochodach, w których dostęp do układu recyrkulacji spalin jest kłopotliwy. Płyn czyszczący wprowadza się za pomocą sondy i usuwa oleje, nagary czy żywice. Jest to jednak działanie doraźne i nie usunie grubej warstwy osadu.
Układ oczyszczania spalin pracuje w wyjątkowo trudnych warunkach: ma do czynienia z sadzą, wysoką temperaturą i brudnymi spalinami. Nic więc dziwnego, że po dłuższym czasie może ulec zanieczyszczeniu.
Jeśli jednak zawór zapycha się bardzo często, winowajcą jest nie tyle sam zawór, co zużyty silnik. Wyeksploatowany silnik, zwłaszcza wysokoprężny, może zanieczyszczać układ wydechowy niespalonym paliwem oraz olejem silnikowym.
W takiej sytuacji częste czyszczenie EGR to tylko półśrodek. Jeżeli silnik „bierze olej”, dymi i nie grzeszy kulturą pracy, jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest kapitalny remont. W innym razie zabrudzeniu ulegnie nie tylko zawór EGR, ale i inne podzespoły, np. filtr DPF czy turbosprężarka.
Zaślepienie zaworu EGR jest wyjątkowo proste. Domorośli majsterkowicze wykorzystują do tego kawałek puszki aluminiowej, np. po gazowanym napoju. Czy wpływa to negatywnie na pracę silnika?
Teoretycznie nie, zamknięcie zaworu EGR oznacza bowiem, że silnik nie jest dławiony i może wykorzystać pełną moc. Niestety, takie rozwiązanie jest ma też ciemne strony, w tym tę najważniejszą – jest nielegalne.
Warto pamiętać, że zaślepienie EGR oznacza, iż silnik będzie produkował więcej szkodliwych substancji, w tym tlenków azotu. Podczas pomiaru spalin na przeglądzie technicznym lub w czasie kontroli drogowej może więc okazać się, że samochód nie zostanie dopuszczony do ruchu.
Inna sprawa, że samo fizyczne zaślepienie zaworu EGR nie wystarczy. Konieczne jest również przestawienie sterowników silnika, które w dalszym ciągu będą zawiadywać EGR. Na zegarach może więc pojawić się ikonka „check engine”, a silnik może przejść w awaryjny tryb pracy. Trzeba też liczyć się z tym, że takie nieprofesjonalne zaślepienie i tak z czasem zostanie przepalone przez gorące spaliny, więc spełni swoją rolę tylko na początku.
Autor: Szymon Sonik