Data modyfikacji: Środa, 26.01.2022

Jaką wentylację w domu wybrać?

Podczas oddychania człowiek pobiera z powietrza tlen, a wydycha dwutlenek węgla. W szczelnie zamkniętym pomieszczeniu bez wentylacji stężenie dwutlenku węgla by rosło, a zawartość tlenu mogłaby spaść do poziomu niebezpiecznego dla zdrowia i życia, grożąc uduszeniem. Jak powinna działać domowa wentylacja? Jaki rodzaj wentylacji wybrać do domu jednorodzinnego: grawitacyjną czy mechaniczną? Jakie zalety i jakie wady ma każdy z tych rodzajów wentylacji?

Często traktujemy wentylację w domu jako zło konieczne, którego istnienie wymuszają przepisy wymyślone przez urzędników. Obwiniamy ją za utratę ciepła z naszych mieszkań i wysokie rachunki za ogrzewanie. Niektórzy chronią się przed tym, zaklejając zimą kratki wentylacyjne.

Po co nam wentylacja w domu?

Odpowiednia zawartość tlenu w powietrzu jest nam niezbędna do snu oraz wydajnej pracy i nauki. Przeciętnie każdy z nas potrzebuje w ciągu godziny około 40 m³ powietrza. Spadek zawartości tlenu i wzrost stężenia dwutlenku węgla powoduje brak koncentracji, ospałość, uczucie duszności i zmęczenia oraz bóle głowy. Słowo wentylacja pochodzi od łacińskiego ventus, czyli wiatr. Ten wiatr, czyli ruch powietrza, jest konieczny do wymiany zużytego w wyniku oddychania powietrza na powietrze świeże, zawierające więcej tlenu. W procesie oddychania człowiek wydala nie tylko dwutlenek, ale także duże ilości pary wodnej. W wyniku tego, a także wskutek gotowania, prania, mycia się i innych czynności życiowych, wzrasta zawartość pary wodnej w powietrzu, czyli wilgotność względna. Wszystko to razem sprawia, że odczuwamy uciążliwy dla człowieka zaduch. Szczególnie ważna jest wentylacja w kuchni, wentylacja łazienki lub kotłowni, gdzie produkujemy dużo pary wodnej i może dojść do zawilgocenia ścian i izolacji termicznej, lub gdzie dochodzi do procesów spalania i przy niewystarczającej ilości tlenu w powietrzu może dojść do kumulacji zabójczego tlenku węgla.

Uboczne efekty oszczędzania ciepła

Konieczność redukcji emisji gazów cieplarnianych i oszczędności energii spowodowała powszechne stosowanie szczelnych okien i drzwi o wyjątkowo niskim poziomie przenikalności termicznej. To z kolei sprawia, że tradycyjna wentylacja w domach staje się niewystarczająca. Dochodzi do zaburzenia ciągów kominowych i proces wymiany powietrza trzeba wymuszać wentylacją mechaniczną. W przeciwnym razie nadmiar wilgoci wraz z ciepłym powietrzem unosi się ku partiom szczytowym budynku, gdzie para wodna skrapla się w przewodach kominowych i pod połaciami dachu, prowadząc do zawilgocenia ścian i warstw izolacji termicznej.

Rodzaje wentylacji

W naszych domach spotykamy dwa alternatywne sposoby wentylacji:
1. Wentylacja grawitacyjna jest tradycyjnym sposobem wentylacji pomieszczeń. Wykorzystuje fakt, że powietrze ciepłe jest lekkie, unosi się do góry i uchodzi z domu przez uchylone okna i kominy wentylacyjne, a jego miejsce zajmuje chłodniejsze i cięższe powietrze z zewnątrz.
2. Wentylacja mechaniczna to wymuszony przez wentylatory ruch powietrza w żądanym kierunku. Czyste powietrze jest czerpane z zewnątrz, a powietrze zużyte wyrzucane na zewnątrz.

Wentylacja grawitacyjna

Tradycyjna wentylacja w starym domu to wentylacja grawitacyjna. Ruch powietrza spowodowany różnicami gęstości powietrza ciepłego i zimnego jest tym intensywniejszy, im większa jest różnica temperatur pomiędzy powietrzem wewnątrz domu i na zewnątrz. Odczuwamy to szczególnie w zimie, kiedy z kratek wentylacyjnych ciągnie chłód. Szczelne okna i zamykanie kratek wentylacyjnych prowadzi do całkowitego ustania ciągu kominowego i powoduje ryzyko gromadzenia się wilgoci w mieszkaniu. Ciąg kominowy ustaje również wtedy, gdy wyrównuje się temperatura między wnętrzem domu a powietrzem na zewnątrz. Do takiej sytuacji dochodzi latem, ale wówczas możemy spowodować poziomy ruch powietrza (przeciąg), otwierając okna.

Zalety wentylacji grawitacyjnej:

• niskie koszty montażu i funkcjonowania,
• brak hałasu, nie licząc dochodzących przewodami wentylacyjnymi odgłosów ptaków czy szumu wiatru,
• brak zasilania, czyli niezależność od dostaw energii,
• bezobsługowe działanie (nie licząc regularnego przeglądu dokonywanego przez kominiarza).

Wady wentylacji grawitacyjnej:

• zmienna wydajność wentylacji (latem, gdy wyrównuje się temperatura wewnątrz budynku z temperaturą otoczenia, wentylacja grawitacyjna niemal ustaje),
• zależność od czynników pogodowych,
• duże utraty ciepła z budynku w sezonie grzewczym i brak możliwości jego odzyskania,
• brak wpływu na jakość powietrza napływającego do domu.

Wentylacja grawitacyjna ze wspomaganiem (hybrydowa)

W sytuacji, gdy w trosce o energooszczędność zastosowaliśmy szczelne okna i wyeliminowaliśmy mostki termiczne, istotnie osłabiając ciąg kominowy, możemy zastosować wspomaganie wentylacji grawitacyjnej, montując nasadkę obrotową z napędem elektrycznym przy wylocie kanału wentylacyjnego, która włącza się wówczas, kiedy ustaje naturalny ciąg. Możliwe jest też wspomaganie wentylacji pojedynczych pomieszczeń, w których wentylacja grawitacyjna nie jest w stanie spełnić swojego zadania i dochodzi do gromadzenia się pary wodnej. Dodatkowa wentylacja kuchni to np. okap kuchenny, który usuwa parę wodną powstającą podczas przygotowania posiłku. Podobnie może działać wentylacja w łazience, usuwająca parę wodną po gorącej kąpieli. Może to być wentylacja w oknie w postaci uruchamianego elektrycznie wiatraczka lub dodatkowa wentylacja przez ścianę zewnętrzną domu.

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacją)

W wentylacji mechanicznej obieg powietrza wymuszają wentylatory umieszczone w centrali wentylacyjnej zamontowanej na zewnątrz budynku po to, żeby mieszkańcom domu nie przeszkadzał odgłos ich pracy. Powietrze jest pobierane przez czerpnię w ilości odpowiadającej zapotrzebowaniu domu na wymianę powietrza (zależy ono od liczby mieszkańców i od kubatury pomieszczeń), filtrowane z cząstek pyłu zawieszonego i trafia do rekuperatora. Tam dochodzi do wymiany ciepła między powietrzem zużytym, które jest wyrzucane z budynku, a powietrzem świeżym. Dzięki tej wymianie możliwe jest odzyskanie od 50% do 80% ciepła, które opuściłoby dom w tradycyjnej wentylacji grawitacyjnej. Świeże powietrze jest rozprowadzane przewodami nawiewnymi do poszczególnych pomieszczeń.

Zalety wentylacji mechanicznej z rekuperacją:

• odzyskiwanie dużych ilości ciepła w sezonie grzewczym i mniejsze zapotrzebowanie energetyczne budynku,
• unikanie dużych różnic temperatury w trakcie wietrzenia pomieszczeń ze względu na wstępne ogrzewanie powietrza napływającego do domu,
• filtrowanie powietrza wchodzącego do domu z pyłu (w tym także z pyłków roślin, które są alergenami),
• brak potrzeby budowania kominów wentylacyjnych,
• możliwość zainstalowania tańszych okien bez mikrowentylacji,
• wybór miejsca, skąd będzie czerpane świeże powietrze do budynku,
• możliwość zastosowania wentylatorów o regulowanej wydajności,
• zmniejszenie ryzyka zawilgocenia budynku.

Wady wentylacji mechanicznej z rekuperacją:

• wysokie koszty instalacji,
• konieczność użycia zewnętrznego zasilania i zależność od dostaw prądu,
• możliwość generowania uciążliwego hałasu,
• trudności z ukryciem kanałów wentylacyjnych biegnących przez wszystkie pomieszczenia budynku.

Jaką wentylację w domu jednorodzinnym wybrać?

Zastanawiając się nad wentylacją w domu jednorodzinnym, warto wziąć pod uwagę bilans kosztów i zysków w dalszej perspektywie czasowej. Duże straty ciepła w sezonie grzewczym oraz powszechne stosowanie energooszczędnych okien o doskonałych właściwościach termoizolacyjnych sprawiają, że rośnie zainteresowanie wentylacją mechaniczną z rekuperacją. Znowelizowane rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity — Dz.U. 2019 poz. 1065) nakłada od początku 2021 r. na inwestorów wznoszonych domów jednorodzinnych konieczność spełnienia rygorystycznych norm obowiązujących dla budynków energooszczędnych. Wentylacja mechaniczna z rekuperacją jest jednym z czynników ułatwiających spełnienie tych wymagań.