Czym jest melatonina? Dawkowanie i przeciwwskazania.

Dla naszego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia ogromne znaczenie ma jakość snu. Substancją, która o nią dba, jest melatonina regulująca działanie rytmu dobowego. Produkowana jest ona w naszym ciele. Zdarzają się jednak sytuacje, w których wydzielanie tego hormonu jest zaburzone. Należy wtedy wspomóc organizm i dostarczyć mu go w postaci leku. Warto dowiedzieć się, jak dawkować melatoninę i jakie są wskazania oraz przeciwwskazania do jej stosowania.

Melatonina – co to? Czym jest melatonina?

Melatonina to substancja, która występuje naturalnie w naszym organizmie. Jest to neurohormon produkowany głównie w ośrodkowym układzie nerwowym, a konkretnie w szyszynce zlokalizowanej w mózgu. Hormon ten powstaje w komórkach zwanych pinealocytami. Dzięki ich aktywności uwalniana jest noradrenalina, która przekształca serotoninę w melatoninę. W niewielkich ilościach melatonina wydzielana jest też w siatkówce i w przewodzie pokarmowym, gdzie odpowiada za spowolnienie procesów trawiennych i pobudzenie wydzielania enzymów przez trzustkę.

Melatonina – działanie. Za co odpowiada melatonina?

Najprościej mówiąc, melatonina odpowiada za pracę naszego zegara biologicznego. Jej podstawowe zadanie to regulacja rytmu dobowego, czyli okresów snu i czuwania. Robi to, informując nasz organizm o długości dnia i nocy.

Poziom wydzielania melatoniny zależy od cyklu światło-ciemność. Nazywa się ją nawet „hormonem ciemności”, ponieważ to właśnie w nocy jej stężenie w organizmie jest najwyższe. Jednak znaczenie mają nie tylko dobowe zmiany natężenia światła, ale też sezonowe, związane z porami roku. Wszelkie zaburzenia produkcji melatoniny powodują pojawienie się problemów ze snem.

Sygnał o tym, czy jest jasno, czy ciemno, dociera do szyszynki od siatkówki w oku za pomocą drogi nerwowej. Gdy szyszynka dostaje informację o tym, że zapada noc, zaczyna wytwarzać melatoninę, a my stajemy się senni. Obecność oświetlenia wpływa z kolei hamująco na jej wydzielanie. Dlatego właśnie nie powinniśmy spać przy świetle. W ten sposób możemy rozregulować swój rytm dobowy. W rezultacie w nocy nie będziemy się wysypiać, a w dzień dopadnie nas zmęczenie. Melatonina pełni również dodatkową rolę. Stanowi wsparcie dla pracy układu odpornościowego dzięki temu, że jest silnym przeciwutleniaczem.

Początek wydzielania endogennej (wytwarzanej naturalnie przez organizm) melatoniny przypada na godzinę 21.00-22.00. Najwyższe stężenie obserwuje się od około północy do godziny 3.00. Jest ono wtedy kilkukrotnie wyższe niż w ciągu dnia. Czynniki takie jak aktywność fizyczna czy stres minimalnie wpływają na ilość produkowanej melatoniny. Największe znaczenie mają natężenie światła w otoczeniu i nasz stan zdrowia. Na przykład proces zapalny toczący się w organizmie może hamować wydzielanie tego hormonu.

Melatonina – wskazania

Melatonina ma za zadanie podpowiedzieć naszemu organizmowi, że zbliża się pora snu. Dlatego wskazania do stosowania farmakologicznej melatoniny to zaburzenia rytmu dobowego, bezsenność, problemy z jakością snu(np. zbyt płytki sen czy trudność z utrzymaniem go).

Preparaty z melatoniną sprawdzą się na przykład u osób starszych. Wraz z upływem lat nasza szyszynka zwapnia się, a poziom wydzielanej melatoniny spada już od 55. roku życia. To właśnie dlatego seniorzy często cierpią na bezsenność, wcześnie się budzą i dosypiają w ciągu dnia.

Problemy ze snem często wynikają też ze zmiany stref czasowych podczas podróży(tzw. jet lag). Kolejną przyczyną może być praca zmianowa. U osób prowadzących nieregularny tryb życia produkcja melatoniny zaburza się, a organizm nie rozpoznaje, kiedy powinien udać się na spoczynek. Zażywając melatoninę, możemy dać mu sygnał do tego, że nadeszła pora snu.

Zaburzenia snu mogą też być spowodowane naszymi przyzwyczajeniami, np. stosowaniem zbyt mocnego światła tuż przed snem lub używaniem urządzeń elektronicznych z jasnym ekranem. Sztuczne oświetlenie o sporym natężeniu utrudnia wysłanie sygnału do szyszynki o tym, że należy już zwiększyć wydzielanie melatoniny. W takim przypadku wzięcie preparatu z tym hormonem również może okazać się pomocne. Stałe stosowanie preparatów z melatoniną zaleca się też w przypadku osób niewidomych lub z poważnym zaburzeniem wzroku. Naturalne wydzielanie tego hormonu może być utrudnione z powodu braku informacji o zmianie oświetlenia płynącej z siatkówki.

Melatonina – dawkowanie

Substytut naturalnej melatoniny najczęściej sprzedawany jest jako lek bez recepty. Stosuje się ją nawet w łagodnych zaburzeniach snu, także doraźnie. Leczenie trwa zazwyczaj 6-12 tygodni, ale pierwsze efekty widoczne są po trzech tygodniach.

W jakich dawkach zalecana jest melatonina? Dawkowanie wynosi od 0,5 do 10 mg na dobę, w zależności od stopnia zaburzenia snu i preparatu. Wskazuje się, aby jej stosowanie zacząć od mniejszych dawek, a zwiększyć je dopiero gdy po kilku dniach okażą się niewystarczające. W przypadku zakończenia zażywania melatoniny, należy stopniowo zmniejszać przyjmowaną ilość. W ten sposób przygotujemy organizm do samodzielnego wydzielania hormonu. Trzeba pamiętać, aby melatoninę przyjąć mniej więcej na około 0,5-1 godzinę przed snem, jeśli chcemy poprawić jakość snu. Jeżeli naszym celem jest wyregulowanie rytmu dobowego, można zażyć ją już 2-3 godziny przed snem.

Melatonina jest bezpieczna w użyciu, nawet w wyższych dawkach, i zazwyczaj dobrze tolerowana przez organizm. Nie działa uzależniająco, nie powoduje też spowolnienia ruchów i trudności ze wstawaniem rano. Na rynku istnieje wiele preparatów z melatoniną, więc bez problemu znajdziemy taki, który będzie odpowiadał na nasze potrzeby. Produkty dostępne są w różnej formie: w tabletkach, np. Melatonina Lek-Am, w postaci żelek o smaku owoców leśnych (ZzzQuil Natura) czy w sprayu (Ostrovit). Preparaty te różnią się również między sobą pojemnością opakowania i dawką. Jednym z produktów, które posiadają największą dawkę melatoniny, jest Solgar.

Jeśli pomimo regularnego stosowania melatoniny problemy z zasypianiem utrzymują się, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby sprawdzić przyczynę zaburzeń.

Melatonina – przeciwwskazania

Melatonina jest bezpiecznym lekiem, ale istnieje kilka przeciwwskazań do jej stosowania. Są to:

• nadwrażliwość na melatoninę,
• choroby wątroby,
• nadużywanie alkoholu (w trakcie stosowania melatoniny nie można go spożywać),
• choroby autoimmunologiczne,
• ciąża i karmienie piersią.

Szczególną ostrożność trzeba też zachować w przypadku stosowania innych leków, np. rozrzedzających krew lub takich o działaniu antydepresyjnym. Dla pewności w takim przypadku warto porozmawiać z lekarzem, aby uniknąć niepożądanych interakcji.

Melatonina – skutki uboczne

Trzeba pamiętać, żeby nie przekraczać dziennej maksymalnej dawki zalecanej przez producenta preparatu. W ten sposób można uniknąć nieprzyjemnych efektów niepożądanych. Jednak jak każdy lek i suplement diety melatonina nie jest całkowicie wolna od skutków ubocznych jej stosowania, nawet jeśli jest przyjmowana prawidłowo. Wśród nich wymienia się:

• ból i zawroty głowy,
• senność,
• nudności.

Co prawda, pojawiają się one rzadko, ale jeśli wystąpią, należy zrezygnować z przyjmowania preparatu. Problemy z zaśnięciem, płytki sen i przemęczenie mogą być przyczyną takich problemów jak zaburzenia koncentracji, brak energii, dolegliwości bólowe i złe samopoczucie. Dalszymi konsekwencjami może być osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego i pogorszenie stanu zdrowia. Dlatego, aby tego uniknąć, warto zatroszczyć się o poprawę jakości snu. Nasz organizm nie zawsze jest w stanie zadbać o to samodzielnie. Warto pamiętać, że w takim przypadku pomocne może okazać się stosowanie melatoniny.

Autorka: Beata Baranowska