Co musisz wiedzieć o przerzutkach w rowerze?

Mimo popularności ostrego koła i singlespeedów trudno sobie wyobrazić rowery bez przerzutek. Ten niepozorny wynalazek ułatwił podjazdy pod strome wzniesienia oraz umożliwił osiąganie dużych prędkości. Co warto wiedzieć o przerzutkach rowerowych? Czym różnią się poszczególne rodzaje przerzutek w rowerze? Jak poprawnie je obsługiwać? Wyjaśniamy najważniejsze sprawy.

Rodzaje przerzutek w rowerze

Pierwsza przerzutka rowerowa powstała w 1902 roku, a jej autorami byli James Archer i Henry Sturmey. Miała zaledwie trzy biegi, ale i tak zdołała zrewolucjonizować świat bicyklów. Konstrukcja pozwalająca na przesuwanie łańcucha pomiędzy trybami funkcjonuje do dziś.

Współczesne kasety rowerowe mają nawet trzynaście zębatek (Campagnolo Ekar), a mechanizmy przerzutek ciągle są udoskonalane. Obok klasycznej przerzutki trzeba jednak postawić przekładnię planetarną, która ma swoje niezaprzeczalne zalety. Jakie są podstawowe rodzaje przerzutek rowerowych i czym się charakteryzują?

Przerzutka zewnętrzna

Najpopularniejszy typ przerzutki. Zmiana biegu polega na przesunięciu łańcucha na mniejszą lub większą zębatkę. Wózek przerzutki wprawiany jest w ruch za pomocą linki oraz sprężyny. Tylna przerzutka odpowiada dodatkowo za napięcie łańcucha.

Przerzutki zewnętrzne są stosunkowo lekkie i proste w budowie, a dodatkowo mają bardzo mały opór własny, dlatego stosuje się je w większości rowerów.

Przerzutka wewnętrzna

Zmiana biegów odbywa się w zamkniętej piaście lub w mechanizmie suportu. Przełożenie zmienia się dzięki przekładni planetarnej. Najpopularniejsze są przerzutki 3 i 5-biegowe, ale na rynku znajdziesz także modele 7, 8 a nawet 11-biegowe.

Do zalet przekładni planetarnych można zaliczyć to, że przerzutki w piaście są odporne na warunki atmosferyczne, niemal bezobsługowe, a biegi można zmieniać nawet na postoju. Z tego powodu biegi w piaście najczęściej stosowane są w rowerach miejskich.

Jak zmieniać przerzutki w rowerze?

Zmiana biegów we współczesnych przerzutkach indeksowanych jest bardzo prosta. Jeśli biegi są odpowiednio wyregulowane, cały proces polega na pociągnięciu lub wypchnięciu wajchy, ewentualnie na obrocie manetki. O wrzucenie na większą zębatkę dba linka, a o zrzucenie na niższą – sprężyna przerzutki. Przed wprowadzeniem na rynek wynalazku Shimano SIS rowerzysta musiał samodzielnie dobrać pozycję wózka przerzutki.

Aby jednak zmiana przerzutki w rowerze była szybka i bezproblemowa, warto pamiętać o kilku ważnych sprawach. Przede wszystkim biegów nie należy zmieniać pod dużym obciążeniem. Należy więc zredukować bieg przed stromym wzniesieniem, a nie w momencie zbyt dużego oporu.

W momencie zmiany przełożeń staraj się też delikatnie zmniejszyć nacisk na pedały. Musisz jednak cały czas pedałować, by łańcuch zmienił swoje położenie.

Zmiana biegów w piaście wygląda tymczasem nieco inaczej. Przede wszystkim można je zmieniać nawet na postoju, co przydaje się w mieście, np. na skrzyżowaniu. Wybierając odpowiedni bieg na światłach, możesz bezpiecznie włączyć się do ruchu.

Podczas jazdy warto natomiast w momencie zmiany biegu na moment przestać pedałować, a nawet delikatnie cofnąć korbę. Dzięki temu bieg od razu zaskoczy. Opanowanie tej techniki to bułka z masłem.

Pojemność przerzutki w rowerze – co to takiego?

Czytając o przerzutkach rowerowych, można się natknąć na fragment o ich pojemności. Czym jest pojemność przerzutki i co oznacza? Jest to nic innego, jak zakres obsługiwanych przełożeń.

Wolnobiegi i kasety rowerowe różnią się nie tylko liczbą, ale i wielkością trybów. Dziesięciorzędowa kaseta może mieć zakres 300%, jak i 500%. W tym drugim przypadku największa zębatka ma aż 50 zębów. Takie kasety stosowane są najczęściej w układzie 2x10 lub 1x10, czyli z dwoma lub jednym blatem na korbie.

Im bardziej pojemna przerzutka, tym większe tryby jest w stanie obsługiwać. Przerzutki różnią się długością wózków, wyróżnia się więc te o krótkim, średnim oraz długim wózku. Przypominamy, że tylny wózek odpowiada także za napięcie łańcucha, dlatego na pojemność przerzutki wpływają także wielkości przedniego blatu.

Tylny wózek musi więc napiąć łańcuch w dwóch skrajnych pozycjach, czyli na najmniejszych, jak i największych zębatkach. Jazda ze skrzyżowanym łańcuchem jest oczywiście niewskazana.

Jak ustawić przerzutki rowerowe?

Gdy spojrzysz na przerzutki rowerowe, dojrzysz kilka śrubek. Na początek zajmijmy się tymi dwoma znajdującymi się tuż obok siebie. Służą one do regulacji maksymalnego wychylenia wózka przerzutki i należy je regulować tylko wtedy, gdy łańcuch spada z największej lub najmniejszej zębatki lub gdy nie może na nie wejść. Śruby te nie odpowiadają za pracę przerzutki w środkowej strefie.

Regulacja przerzutek w rowerze odbywa się za pomocą śruby baryłkowej napinającej linkę. Obrót w lewo napina linkę przerzutki, a w prawo – luzuje. Jeśli więc podczas zmiany biegów łańcuch spada na mniejszy tryb, należy wykonać ćwierć obrotu w lewo, aż do ustąpienia objawów. Gdy natomiast próbuje wdrapać się na większą zębatkę, poluzuj linkę, kręcąc śrubą baryłkową w prawo.

Sprawdź, czy łańcuch zachowuje się poprawnie na wszystkich trybach. Problemy z wyregulowaniem przerzutki w rowerze mogą wskazywać na krzywy hak przerzutki lub zardzewiałą linkę, klinującą się w pancerzu.

Ustawianie przerzutek w piaście

Regulacja biegów w piaście jest zazwyczaj dużo prostsza. Większość współczesnych modeli ma specjalny wizjer ze wskaźnikami ułatwiającymi napięcie linki. Należy wrzucić środkowy bieg (lub inny wskazany przez producenta), a następnie kręcić śrubą baryłkową w taki sposób, aby oba wskaźniki się do siebie zbliżyły.

Po poprawnym ustawieniu przerzutki przekręć manetkę na najwyższy i najniższy bieg, a następnie znów sprawdź ustawienie. Jeśli biegi znów się rozstroiły, najpewniej nie obędzie się bez wymiany linek i pancerzy na nowe.